Θεόδωρος Π. Βρυζάκης (Θήβα, 19 Οκτωβρίου 1814 – Μόναχο, 6 Δεκεμβρίου 1878)

Ο πρώτος Έλληνας ζωγράφος της ελεύθερης Ελλάδας, ο οποίος έζησε και αναδείχτηκε στο εξωτερικό, εμπνευσμένος αποκλειστικά από την Ελληνική Επανάσταση.  

Ως παιδί, ο Θεόδωρος Βρυζάκης έζησε τα σκληρά χρόνια της Επανάστασης. O πατέρας του, Πέτρος Βρυζάκης, απαγχονίστηκε από τους Τούρκους το Μάιο του 1821.  

 To 1828, σε ηλικία δέκα τεσσάρων χρονών, μαζί με τον αδελφό του, κατέφυγε στο ορφανοτροφείο του Καποδίστρια, που εκείνη τη χρονιά ξεκίνησε να χτίζεται στην Αίγινα. Η γνωριμία του όμως το Μάρτιο του 1832 στο Ναύπλιο με τον Αλέξανδρο Ραγκαβή, τότε γενικό γραμματέα του Υπουργείου Παιδείας και τον Γερμανό φιλόλογο Fr. Thiersch, άλλαξε την πορεία της ζωής του. Τον Αύγουστο του ίδιου έτους έφυγε για το Μόναχο, όπου φοίτησε στο "Πανελλήνιον", το ελληνικό παιδαγωγικό σχολείο που είχε ιδρύσει ο Λουδοβίκος Α΄ για τα ορφανά των αγωνιστών της Επανάστασης. Από το 1837 ως το 1841 είχε ήδη ζωγραφίσει την «προσωπογραφία του Όθωνα-έφηβου», την «προσωπογραφία νεαρού πολεμιστή», τον «Τυφλό αγωνιστή», τον «Εξόριστο» και τον «Αγωνιστή με μια κοπέλα». Με τα τρία τελευταία έργα, πήρε μέρος σε έκθεση του Μονάχου. Έτσι, το 1844, έγινε δεκτός στην Ακαδημία Καλών Τεχνών του Μονάχου.

Με την οικονομική στήριξη της υποτροφίας από την ελληνική παροικία, πραγματοποίησε επιμορφωτικά ταξίδια στην Ευρώπη, ενώ από το 1848 έως το 1851 βρέθηκε στην Ελλάδα. Μελετώντας εκ του φυσικού τις θέσεις των ιστορικών γεγονότων της Ελληνικής Επανάστασης, τις μορφές των αγωνιστών, τις στολές και τις ενδυμασίες, άντλησε στοιχεία που χρησιμοποίησε στους πίνακές του. Έχοντας στο μεταξύ γνωρίσει το έργο των Γερμανών Peter von Hess, Karl von Heideck, Johann Petzl, Karl Krazeisen και Joseph Stieler, διαμόρφωσε το ύφος του μέσα στο κλασικό ρομαντικό πνεύμα.Επιστρέφοντας στο Μόναχο, άνοιξε εργαστήριο ζωγραφικής, όπου δούλευαν μαθητευόμενοι ζωγράφοι. Τα έργα του είχαν μεγάλη ζήτηση, ως ζωντανές και πιστές αναπαραστάσεις της ελληνικής ιστορίας.  

Παίρνοντας μέρος σε διεθνείς εκθέσεις, απέσπασε πολλές διακρίσεις, όπως το χρυσό βραβείο στην Παγκόσμια Έκθεση της Βιέννης το 1853  για το έργο «Ο Μητροπολίτης Παλαιών Πατρών Γερμανός υψώνει τη σημαία της Ελευθερίας», το Α΄ βραβείο στη Διεθνή Έκθεση της Βιέννης του 1853 για το έργο «Η Έξοδος του Μεσολογγίου», το αργυρό βραβείο Β΄ τάξεως στα Ολύμπια του 1870 για τη λιθογραφία «Στρατόπεδο του Καραϊσκάκη» κ.α.
Κατά τα έτη 1861-1863 ιστόρησε την ελληνική εκκλησία του Ευαγγελισμού στο Μάντσεστερ, μετά από παραγγελία της εκεί ελληνικής παροικίας. Την τελευταία δεκαετία της ζωής του μια οφθαλμική πάθηση τον ανάγκασε να απομονωθεί από την καλλιτεχνική και κοινωνική ζωή. Πέθανε στο Μόναχο στις 6 Δεκεμβρίου του 1878 και κηδεύτηκε στο Α' Νεκροταφείο της πόλης. Με την διαθήκη του άφηνε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών όλα τα έργα του εργαστηρίου του, και 760 μάρκα για την επισκευή της οροφής της ελληνικής εκκλησίας του Σωτήρος (Salvatorkirche) του Μονάχου. Κατόπιν δωρεάς του Πανεπιστημίου, τα έργα βρίσκονται σήμερα στην Εθνική Πινακοθήκη. Εκεί ξαναζωντανεύουν σκηνές πατριωτικής έξαρσης, αυτοθυσίας των Ελλήνων, τραγικών συνεπειών του πολέμου, προετοιμασίας μαχών. Οι πίνακές του Βρυζάκη, με την επιλογή των θεμάτων, την έρευνα των εικονογραφικών δεδομένων, την επιμονή σε ορισμένα λεπτομερειακά στοιχεία όπως στην ενδυμασία των ατόμων και το στήσιμο της σκηνής γύρω από αυτά, μαρτυρούν την αληθινή συγκίνηση του καλλιτέχνη για τα γεγονότα του Αγώνα, καθώς και την προσπάθειά του να τα αποδώσει όσο το δυνατόν πιο πιστά.  

[Eπιμ. Φώτης Κουτσουπιας]