Έλληνες Ζωγράφοι: Χίος Θεόδωρος (Theo Hios)

Ένας οραματιστής Έλληνας στη Νέα Υόρκη

Ο ζωγράφος Θεόδωρος Χίος γεννήθηκε το 1910 στην Λακωνία, στο χωριό Τρύπη κοντά στην Σπάρτη. Φοίτησε για δύο χρόνια  στη Νομική  Αθηνών και στη συνέχεια ασχολήθηκε  με τη  ζωγραφική.
Το 1929 πήγε στη Ν. Υόρκη όπου φοίτησε στο American Artists School και εργάστηκε ως εικονογράφος παιδικών βιβλίων στο πλαίσιο του Works Progress Administration (κρατικό πρόγραμμα που μεθόδευσε την απασχόληση των καλλιτεχνών κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης).
Μεταξύ των ετών 1942-1945 υπηρέτησε στο Ναυτικό Σώμα των ΗΠΑ (United States Marine Corps) ως φωτογράφος και ζωγράφος πολεμικών στιγμιότυπων στον Ειρηνικό και στη Χαβάη. Για την προσφορά του αυτή, το Ναυτικό των Ηνωμένων Πολιτειών όχι μόνο του απένειμε παράσημο, αλλά και οργάνωσε εκθέσεις με έργα του στην Αμερική και στην Αγγλία.
Επιστρέφοντας στη Ν. Υόρκη, ο Xίος μαθήτευσε στο «Arts Students League». Από το 1963 και για τρεις δεκαετίες δίδαξε ζωγραφική στο New School for Social  Research. Συνάμα, μαζί με τη σύζυγό του, τη χορεύτρια και κεραμίστρια Kατίνα Λεκάκη, αδελφή του Mιχάλη Λεκάκη, άρχισε να ταξιδεύει συχνά στην Eλλάδα.
  Στο πρωιμότερο έργο του μπορεί κανείς να διακρίνει ενδιαφέρον για τις απηχήσεις του κυβισμού, που εκδηλώνεται στον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιεί το σχέδιο στις, κατά τα άλλα, νατουραλιστικές του συνθέσεις. Στη δεκαετία του 1960, τα έργα του εμπνέονται από το «πένθιμο εμβατήριο της πολεμικής περιπέτειας» που «σφράγισε τη μνήμη του με μια νεκρική φρίκη» και έναν «μελαγχολικό ρομαντισμό»

Στα τέλη της δεκαετίας του ’70 και στις αρχές του ’80, στο περιθώριο του κλίματος του Mινιμαλισμού και της Conceptual Art, οι προσωπογραφίες του θυμίζουν βυζαντινή αγιογραφία. Η δική του άποψη για την εποχή του εκφραζόταν με μεγάλα οβάλ ψυχεδελικά σχήματα, με έντονα χρώματα ή ασπρόμαυρα μηχανικά περιστρεφόμενα tondo.
 Τα επόμενα χρόνια η φύση είναι πηγή έμπνευσης και οδηγός στη ζωγραφική του, όπου πρωταγωνιστούν εκδοχές του ελληνικού τοπίου. Μάλιστα, έδινε στα έργα του ονόματα θεών και ηρώων της ελληνικής αρχαιότητας. Γι άλλους, αυτά χαρακτηρίστηκαν τυποποιημένα, προορισμένα να ικανοποιήσουν το αγοραστικό κοινό στις ΗΠΑ. Άλλοι αντίθετα θεωρούν ότι πρόκειται για «φόρο τιμής» στη φύση και τους μύθους της πατρίδας του, με πιο αντιπροσωπευτική την τοπιογραφική διήγηση το «Mυθικό Τοπίο του Ελληνικού Λαού» σχεδιασμένη πάνω σε 11 μέτρα συνεχόμενου χαρτιού.

Ο Θεόδωρος Χίος πραγματοποίησε πολλές εκθέσεις  σε πόλεις των ΗΠΑ. Δεν ξέχασε όμως και τη γενέτειρά του, τη Σπάρτη, όπου το 1989 οργάνωσε έκθεση.
Στα ενενηκοστά γενέθλιά  του, στην γκαλερί Susan Teller της N. Yόρκης τον Φεβρουάριο του 1998,  παρέθεσε την εξηκονταετή δουλειά του, στην οποία οι ειδικοί ιχνηλατούν όλες τις τάσεις και μορφές της αμερικανικής τέχνης στη διάρκεια του 20ου  αιώνα.
«Πορτρετίστα με οραματικές απόψεις για τη Φύση», τον χαρακτήρισαν οι New York Times αμέσως μετά το θάνατό του, που συνέβη στη  Ν.Υόρκη, τον Ιανουάριο του 1999. Ήδη από το 1976, ένας μεγάλος αριθμός από σχέδια, υδατογραφίες και πίνακες με ακρυλικά και σινική μελάνη, είχε παραχωρηθεί από τον ίδιο στην Εθνική Πινακοθήκη της πατρίδας του.
[επιμ. Μαρία Ωραιοζήλη Κουτσουπια για το ΙΜΕΤ artem.gr]