Με ποια κριτήρια ορίζεται η τιμή ενός πίνακα ζωγραφικής σε μια δημοπρασία; Γιατί τα δύο τρίτα των πινάκων σ' όλη την αγορά τέχνης πωλούνται σε δημοπρασίες; Είναι τα μεγάλα έργα τέχνης προσοδοφόρες επενδύσεις; Είναι συστηματική η πτώση των τιμών στα έργα τέχνης κατά τη διάρκεια μιας δημοπρασίας - δηλαδή ισχύει «το φαινόμενο του δειλινού» (afternoon effect);
Ας επιχειρήσουμε να δώσουμε μια απάντηση σε αυτά τα τέσσερα ερωτήματα, με βάση τα δεδομένα όλων των δημοπρασιών του οίκου Sotheby's για την τέχνη της Λατινικής Αμερικής, οι οποίες πραγματοποιούνταν κάθε Νοέμβριο κατά την περίοδο 1995 με 2002.
Κατά κανόνα, οι τιμές έργων τέχνης φθάνουν στο υψηλότερο επίπεδο προς τα τέλη μιας περιόδου οικονομικής ανάπτυξης. Από τις αρχές του τρέχοντος έτους, ως εκ τούτου, τα στοιχεία που αντικατοπτρίζουν τις τάσεις στην αγορά τέχνης ίσως να σχηματίζουν μια μεικτή εικόνα, δεδομένων και των δύσκολων οικονομικών συνθηκών που επικρατούν λόγω της πιστωτικής κρίσης.
Είναι πολλοί εκείνοι που ισχυρίζονται πως είναι αδύνατη η ανάλυση της τιμής ενός πίνακα. Άλλοι ισχυρίζονται ότι δύο βασικοί συντελεστές είναι ο τρόπος εκτέλεσης του έργου και το μέγεθος ενός πίνακα. Κι όμως, η ιστορία της τιμής ενός πίνακα δεν σταματά εδώ. Από την έρευνα του καθηγητή Κάμπος, το ενδιαφέρον ενός επενδυτή έργων τέχνης επεκτείνεται στην ιστορία ή την προέλευση ενός πίνακα και τη φήμη του δημιουργού του. Μάλιστα, αυτό που προκύπτει από τη συγκεκριμένη έρευνα είναι πως η απόδοση της επένδυσης σ' έναν πίνακα ενισχύεται από την προσωπική εκτίμηση του αγοραστή για τον ζωγράφο.
Κατά κανόνα, το ένα τρίτο των πινάκων που διατίθενται σε δημοπρασίες δεν εξασφαλίζουν μια τιμή υψηλότερη σε σχέση με εκείνη που συμφωνείται από κοινού μεταξύ του πωλητή και του οίκου δημοπρασιών (reserve price). Έρευνες πάνω στην εκτίμηση της αξίας ενός πίνακα και πρωτίστως εάν θα έχει απήχηση στο αγοραστικό κοινό εστιάζουν σ' ένα φάσμα προβλεπόμενων τιμών. Στην πραγματικότητα, όμως, η πρόβλεψη για το εάν θα πουληθεί ένας πίνακας ή όχι είναι ένα πολύ δύσκολο εγχείρημα. Και η δυνατότητα των ειδικών να προεξοφλήσουν μια πώληση είναι αρκετά περιορισμένη, όπως υποδεικνύουν τα στοιχεία της περιόδου 1995-2002.
Προς έκπληξη πολλών, τα έργα τέχνης που κατέκτησαν ευρεία αναγνώριση και εμπίπτουν στην κατηγορία των αριστουργημάτων δεν φαίνεται να ανταποκρίνονται στις αρχικές προσδοκίες και κατά συνέπεια δεν αποφέρουν εντυπωσιακές αποδόσεις. Πέραν της διαφωνίας οικονομολόγων και εμπόρων έργων τέχνης σχετικά με τη σχέση τιμής και μεγέθους ενός πίνακα, οι απόψεις διίστανται και σ' ό,τι αφορά την απόδοση μιας τοποθέτησης σε έναν αναγνωρισμένο πίνακα. Αξιοπερίεργο είναι ότι η ετήσια απόδοση των σημαντικών έργων στις δημοπρασίες του οίκου Sotheby's για την τέχνη της Λατινικής Αμερικής μειώθηκε την προαναφερόμενη περίοδο κατά 1,92% έναντι του 5,63% που καταγράφηκε για τους υπόλοιπους πίνακες. Η απόρριψη ενός αριστουργήματος ως μια επένδυση με υψηλές επιδόσεις εγείρει, φυσικά, πολλά ερωτήματα για το πώς εντάσσεται ένας πίνακας σε αυτήν την κατηγορία, ακόμη και εάν αναφέρεται σε κάποιο σημαντικό βιβλίο ιστορίας ή εάν «συμμετείχε» σε δημοπρασίες που διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στο εμπόριο τέχνης.
Μια ακλόνητη αλήθεια που επηρεάζει τη ροή μιας δημοπρασίας είναι το «φαινόμενο του δειλινού», ανεξαρτήτως της προέλευσης ενός πίνακα ή της φήμης του καλλιτέχνη ή εάν το έργο ανήκει στην κατηγορία των «αριστουργημάτων». Εχει παρατηρηθεί πως οι τιμές των έργων τέχνης κάθε κατηγορίας ακολουθούν πτωτική πορεία στην πορεία μιας δημοπρασίας.
Οπότε εάν ποτέ βρεθείτε στη θέση του πωλητού, καλύτερα να διασφαλίσετε την είσοδο του έργου σας στις πρώτες θέσεις της λίστας. Εάν ανήκετε στην ομάδα των υποψήφιων αγοραστών, απλά μη βιαστείτε να προλάβετε την έναρξη της δημοπρασίας.
Το «παρελθόν»
Παρά τις εκτενείς έρευνες που έχουν γίνει για την ανάλυση της αγοράς τέχνης, πολλά ερωτήματα παραμένουν αναπάντητα. Ένα από αυτά αφορά τους συντελεστές που προσδιορίζουν την αξία ενός έργου. Ο καθηγητής Κάμπος τονίζει πως η αξία ενός πίνακα δεν προσδιορίζεται μόνον από το μέγεθός του ή τον τρόπο εκτέλεσής του ή το θέμα του. Μεγάλο ρόλο παίζει το «παρελθόν» του πίνακα, δηλαδή η προέλευσή του, όπως και η φήμη του ζωγράφου.
Με βάση την έρευνα του Κάμπος ανατρέπεται, επίσης, η πεποίθηση πως ένα αριστούργημα είναι μια επένδυση με υψηλές αποδόσεις. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι αποδόσεις αυτές μπορεί να είναι αρνητικές. Πιο συμβατικά έργα τέχνης, όμως, ενδεχομένως να επιφέρουν μεγαλύτερο κέρδος σε βάθος χρόνου.
N. F. CAMPOS
Καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Μπρουνέλ
Συνεργάτης του CEPR Research.
[Voxeu.org]
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου