Δευτέρα 27 Ιουνίου 2016

Έλληνες Ζωγράφοι: Ο Θέμης Κελέκης στο νέο Ιστορικό Αρχείο της ΕΡΤ

Με αφορμή τον ένα χρόνο από την επαναφορά του Ιστορικού αρχείου της ΕΡΤ στην αρχική του διεύθυνση δημοσιεύουμε, από τα γεγονότα της δεκαετίας του '70, αφιέρωμα στον ζωγράφο από έκθεσή του στο Φιλολογικό Συλλόγο «Παρνασσός» φιλοξενείται έκθεση ζωγραφικής του ΘΕΜΗ ΚΕΛΕΚΗ. Ο ζωγράφος σε αυτό το μικρό αφιέρωμα μιλάει για τη θεματική των έργων του.Τα έργα του εν γένει χαρακτηρίζονται ανάγλυφα χωρίς κραυγαλέα χρώματα - σχεδόν διχρωμίες - πάντα μ' ένα στοιχείο παράξενο σε κάθε πίνακα. Έχουν αυτό το Θεατό και Αθέατο συναίσθημα ευαισθητοποιώντας τις κρυμμένες - σε κάθε άνθρωπο - καλλιτεχνικές χορδές από τον απλό φιλότεχνο μέχρι τον πιο απαιτητικό συλλέκτη.

Ένα δείγμα των κριτικών που έχουν γίνει σε αυτά:
«...Το έργο με σπάτουλα "Γέρο Ναυτικός" του Θέμη Κελέκη πήρε το Α' βραβείο στην έκθεση ευρωπαίων ζωγράφων στο Παρίσι...» Εφημερίδα «ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗ» 12-11-77.
«...Ένας ζωγράφος - ερημίτης - από την Καβάλα κατακτά τον κόσμο...» Εφημερίδα «ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΒΟΡΡΑΣ ΤΗΣ ΘΕΣ/ΝΙΚΗΣ» 2-7-78
«...το έργο του Κελέκη (Συντροφιά)-σπάτουλα - βραβεύτηκε στο Τόκιο...» Εφημερίδα «ΕΘΝΟΣ» ΑΘΗΝΑ 29-9-87
«.. Τα υπέροχα χρώματα της γης της Καβάλας βάζει στους πίνακες του ο Κελέκης ο οποίος έχει αποσπάσει 10 διεθνή βραβεία...» Εφημερίδα «ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ» ΑΘΗΝΑ 16-10-96
«...Με ειδικό βραβείο τίμησε η Πανελλήνιος εταιρία γραμμάτων τον γνωστό ζωγράφο συγγραφέα και ποιητή Θέμη Κελέκη για το βιβλίο του "Το κορίτσι της άλλης ζωής" σε τελετή που έγινε στον "Παρνασσό"»  Εφημερίδα «ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ» 12-11-84
«...Το 1965 πέταξε με τα μεγάλα φτερά του ευσυνείδητου καλλιτέχνη και έφτασε στο Παρισινά «μετρήσει» την τέχνη του.
Από τότε λαμβάνει τακτικά μέρος σε διάφορες εκθέσεις (Λονδίνο, Παρίσι, Μόναχο κ.α.) υμνώντας τον αμέτρητο πλούτο της πατρίδας μας.
Πολυάριθμα είναι τα βραβεία και οι τιμητικές διακρίσεις που ήρθαν να επισφραγίσουν την αξία του Έλληνα καλλιτέχνη...»
[Επιμέλεια: Δημήτρης Κουτσουπιάς]


Τρίτη 21 Ιουνίου 2016

Έλληνες Ζωγράφοι: Κωνσταντίνος Μπρουμίδης


Ο Κωνσταντίνος Μπρουμίδης, ο Μιχαήλ Άγγελος της Αμερικής, όπως συνήθιζαν να τον αποκαλούν. Καταγόταν από τα Φιλιατρά Μεσσηνίας.

Ο Έλληνας  καλλιτέχνης, του οποίου βασική πηγή έμπνευσης ήταν τα ελληνικά ιδεώδη της ελευθερίας, ο ελληνικός πολιτισμός γενικά, η μυθολογία, η παράδοση, κλπ, δεν θα μπορούσε παρά να αποτυπώσει σε κάθε έργο την ελληνικότητά του.
Η αμερικανική κυβέρνηση αναγνωρίζοντας 70 χρόνια μετά τον θάνατό του, το τεράστιο ταλέντο του αλλά και την σημαντική προσφορά του, τοποθέτησε στον τάφο του, που εδράζεται στο νεκροταφείο Glenwood της Ουάσινγκτον, αναμνηστική επιτύμβια πλάκα!
Φυσικά, τον χαρακτηρίζουν Ιταλό, παραγκωνίζοντας την ελληνική του καταγωγή…
 Ως Ιταλός θα έμενε και στην ιστορία εάν δεν ερχόταν στο φως το έργο της Βιογράφου του, Mertle Cheney Murdock, ξεναγού στο Καπιτώλιο.
Η βιογράφος του μας ενημερώνει για την καταγωγή του, την οικογένειά του (ο πατέρας του ονομαζόταν Σταύρος Μπρουμίδης και η μητέρα του Anna Biankini), τις σπουδές του και τα κορυφαία των έργων του.
Σταθμό στην σταδιοδρομία του αποτελεί η τοιχογραφία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ στο Βατικανό, για την οποία και παρασημοφορήθηκε από τον ίδιο τον Πάπα.
Ο ίδιος του πρότεινε να ενταχθεί αργότερα στον παπικό στρατό. Η άρνησή του, όμως, να στραφεί εναντίον των επαναστατών, μεταξύ των οποίων ήταν και πολλοί ομοϊδεάτες και φίλοι του, τον οδήγησε σε 14μηνη φυλάκιση και συνακόλουθη απέλαση από την χώρα.
Έτσι, ταξίδεψε στην Αμερική, όπου καταξιώθηκε ως ένας από τους καλύτερους ζωγράφους της εποχής του.
Μερικά από τα έργα του είναι μία μεγάλη εικόνα της Σταύρωσης του Ιησού στον Ι.Ν. του Αγίου Στεφάνου, η Αγία Τριάδα στον Μητροπολιτικό Ναό της Πρωτεύουσας του Μεξικού και η αναμόρφωση του Καπιτωλίου της Αμερικής.
Επίσης, η θαυμάσια εικόνα με τις διακοσμητικές κορνίζες φτιαγμένη σε Buono fresco που βρίσκεται στην Προεδρική Αίθουσα στο Senate Annex και παριστάνει την Νομοθεσία,
Η ελαιογραφία του Thomas Jefferson σε ξηρό τοίχο στο Καπιτώλιο, η οποία βρίσκεται στην αίθουσα του Προέδρου και θεωρείται το καλύτερο από τα πορτραίτα, που βρίσκονται στην αίθουσα αυτή, η εικόνα του Βενιαμίν Φραγκλίνου βρίσκεται στην Αίθουσα του Προέδρου και το σύμπλεγμα που παριστάνει αλληγορικά την βιομηχανία, βρίσκεται στον ουρανό του θόλου, και στο οποίο το κεντρικό πρόσωπο, ο Ήφαιστος, είναι παρμένο από την Ελληνική μυθολογία.
Τέλος, το έργο «Από τον Όλυμπο στο θόλο του Καπιτωλίου των ΗΠΑ»: Η θεά Αθηνά, ενώ συζητάει με τον φιλόσοφο Benjamin Franklin τον εφευρέτη του τηλέγραφου Morse, και τον εφευρέτη του ατμόπλοιου R. Fulton σε μια αλληγορία για τις τέχνες κα τα γράμματα.
Ο Γερουσιαστής Voorhees στις 24 Φεβρουαρίου του 1880 αναφέρει:
«Θα μου επιτρέψετε να κάνω μικτή μνεία της θαυμαστής ιδιοφυίας, που επί τόσο πολύ χρόνο, τόσο ευγενικά και τόσο ωραία είναι συνυφασμένη με το Καπιτώλιο. Πέθανε φτωχός, χωρίς να έχει ούτε αρκετά χρήματα για να ταφεί το εξασθενημένο του κορμί, και εν τούτοις πόσο πλούσια κληρονομιά άφησε στην παρούσα και στις μέλλουσες γενιές! Σχεδόν περισσότερο του 1\4 του αιώνα πέρασε ανάμεσα σε αυτούς τους τοίχους από το υπόγειο μέχρι τον θόλο, αφήνοντας δημιουργίες αθάνατης ομορφιάς, οπουδήποτε ακούμπαγε το χέρι του. Οπουδήποτε στάθηκε μπροστά σε ένα πανό ή σε οποιοδήποτε μέρος του ταβανιού αιωρείτο, εκεί αναπηδούσαν οι λαμπρές δημιουργικές μορφές του γόνιμου και γιομάτου μόρφωση εγκεφάλου του. Ο Μπρουμίδης κατά τις ημέρες του θανάτου του ασχολείτο με εκείνο που θεωρούσε το μεγαλύτερο έργο της ζωής του. Με την μαγική δύναμη της μεγαλοφυΐας του ζωγράφιζε στον θόλο του Καπιτωλίου τις πολύχρωμες σελίδες της Ιστορίας. Πολύ σύντομα κάποιο μνημείο σε κατάλληλη θέση στο Καπιτώλιο θα στηθεί στην μνήμη του. Ωστόσο, δεν έχει καμία αξία, εάν εμείς ή εκείνοι που θα έλθουν μετά από εμάς, κάνουμε κάτι για να διαιωνίσουμε την μνήμη του. Την δουλειά αυτήν την κάνουν οι τοίχοι του Καπιτωλίου και όσο αυτοί θα στέκονται όρθιοι όχι μόνον θα διατηρούν το όνομα του καλλιτέχνη αυτού πάντοτε νωπόν αλλά και θα το μεγαλώνουν…»
[Ανδρέ – Ανδρέ] 
Πηγή : ΠΥΓΜΗ.gr


Δευτέρα 20 Ιουνίου 2016

Έλληνες Ζωγράφοι:

  Ο Κωνσταντίνος Μπρουμίδης, ο Μιχαήλ Άγγελος της Αμερικής, όπως συνήθιζαν να τον αποκαλούν.
Καταγόταν από τα Φιλιατρά Μεσσηνίας.
Ο Έλληνας  καλλιτέχνης, του οποίου βασική πηγή έμπνευσης ήταν τα ελληνικά ιδεώδη της ελευθερίας, ο ελληνικός πολιτισμός γενικά, η μυθολογία, η παράδοση, κλπ, δεν θα μπορούσε παρά να αποτυπώσει σε κάθε έργο την ελληνικότητά του.
Η αμερικανική κυβέρνηση αναγνωρίζοντας 70 χρόνια μετά τον θάνατό του, το τεράστιο ταλέντο του αλλά και την σημαντική προσφορά του, τοποθέτησε στον τάφο του, που εδράζεται στο νεκροταφείο Glenwood της Ουάσινγκτον, αναμνηστική επιτύμβια πλάκα!
Φυσικά, τον χαρακτηρίζουν Ιταλό, παραγκωνίζοντας την ελληνική του καταγωγή…
 Ως Ιταλός θα έμενε και στην ιστορία εάν δεν ερχόταν στο φως το έργο της Βιογράφου του, Mertle Cheney Murdock, ξεναγού στο Καπιτώλιο.
Η βιογράφος του μας ενημερώνει για την καταγωγή του, την οικογένειά του (ο πατέρας του ονομαζόταν Σταύρος Μπρουμίδης και η μητέρα του Anna Biankini), τις σπουδές του και τα κορυφαία των έργων του.
Σταθμό στην σταδιοδρομία του αποτελεί η τοιχογραφία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ στο Βατικανό, για την οποία και παρασημοφορήθηκε από τον ίδιο τον Πάπα.
Ο ίδιος του πρότεινε να ενταχθεί αργότερα στον παπικό στρατό. Η άρνησή του, όμως, να στραφεί εναντίον των επαναστατών, μεταξύ των οποίων ήταν και πολλοί ομοϊδεάτες και φίλοι του, τον οδήγησε σε 14μηνη φυλάκιση και συνακόλουθη απέλαση από την χώρα.
Έτσι, ταξίδεψε στην Αμερική, όπου καταξιώθηκε ως ένας από τους καλύτερους ζωγράφους της εποχής του.
Μερικά από τα έργα του είναι μία μεγάλη εικόνα της Σταύρωσης του Ιησού στον Ι.Ν. του Αγίου Στεφάνου, η Αγία Τριάδα στον Μητροπολιτικό Ναό της Πρωτεύουσας του Μεξικού και η αναμόρφωση του Καπιτωλίου της Αμερικής.
Επίσης, η θαυμάσια εικόνα με τις διακοσμητικές κορνίζες φτιαγμένη σε Buono fresco που βρίσκεται στην Προεδρική Αίθουσα στο Senate Annex και παριστάνει την Νομοθεσία,
Η ελαιογραφία του Thomas Jefferson σε ξηρό τοίχο στο Καπιτώλιο, η οποία βρίσκεται στην αίθουσα του Προέδρου και θεωρείται το καλύτερο από τα πορτραίτα, που βρίσκονται στην αίθουσα αυτή, η εικόνα του Βενιαμίν Φραγκλίνου βρίσκεται στην Αίθουσα του Προέδρου και το σύμπλεγμα που παριστάνει αλληγορικά την βιομηχανία, βρίσκεται στον ουρανό του θόλου, και στο οποίο το κεντρικό πρόσωπο, ο Ήφαιστος, είναι παρμένο από την Ελληνική μυθολογία.
Τέλος, το έργο «Από τον Όλυμπο στο θόλο του Καπιτωλίου των ΗΠΑ»: Η θεά Αθηνά, ενώ συζητάει με τον φιλόσοφο Benjamin Franklin τον εφευρέτη του τηλέγραφου Morse, και τον εφευρέτη του ατμόπλοιου R. Fulton σε μια αλληγορία για τις τέχνες κα τα γράμματα.
Ο Γερουσιαστής Voorhees στις 24 Φεβρουαρίου του 1880 αναφέρει:
«Θα μου επιτρέψετε να κάνω μικτή μνεία της θαυμαστής ιδιοφυίας, που επί τόσο πολύ χρόνο, τόσο ευγενικά και τόσο ωραία είναι συνυφασμένη με το Καπιτώλιο. Πέθανε φτωχός, χωρίς να έχει ούτε αρκετά χρήματα για να ταφεί το εξασθενημένο του κορμί, και εν τούτοις πόσο πλούσια κληρονομιά άφησε στην παρούσα και στις μέλλουσες γενιές! Σχεδόν περισσότερο του 1\4 του αιώνα πέρασε ανάμεσα σε αυτούς τους τοίχους από το υπόγειο μέχρι τον θόλο, αφήνοντας δημιουργίες αθάνατης ομορφιάς, οπουδήποτε ακούμπαγε το χέρι του. Οπουδήποτε στάθηκε μπροστά σε ένα πανό ή σε οποιοδήποτε μέρος του ταβανιού αιωρείτο, εκεί αναπηδούσαν οι λαμπρές δημιουργικές μορφές του γόνιμου και γιομάτου μόρφωση εγκεφάλου του. Ο Μπρουμίδης κατά τις ημέρες του θανάτου του ασχολείτο με εκείνο που θεωρούσε το μεγαλύτερο έργο της ζωής του. Με την μαγική δύναμη της μεγαλοφυΐας του ζωγράφιζε στον θόλο του Καπιτωλίου τις πολύχρωμες σελίδες της Ιστορίας. Πολύ σύντομα κάποιο μνημείο σε κατάλληλη θέση στο Καπιτώλιο θα στηθεί στην μνήμη του. Ωστόσο, δεν έχει καμία αξία, εάν εμείς ή εκείνοι που θα έλθουν μετά από εμάς, κάνουμε κάτι για να διαιωνίσουμε την μνήμη του. Την δουλειά αυτήν την κάνουν οι τοίχοι του Καπιτωλίου και όσο αυτοί θα στέκονται όρθιοι όχι μόνον θα διατηρούν το όνομα του καλλιτέχνη αυτού πάντοτε νωπόν αλλά και θα το μεγαλώνουν…»
Επιμέλεια: Ανδρέ – Ανδρέ Πηγή : ΠΥΓΜΗ.gr

Δευτέρα 13 Ιουνίου 2016

Έλληνες Ζωγράφοι;Νικόλαος Χειμώνας

Himonas2.jpgΜετά τη Ρωσική Επανάσταση εγκαταστάθηκε το 1920 μόνιμα στην Ελλάδα, όπου έζησε και δούλεψε μέχρι το θάνατό του. Πέθανε το 1929 στη Σκύρο, από ελονοσία αν και ορισμένες ρωσικές πηγές αναφέρουν ότι ο τόπος θανάτου του είναι το Λονδίνο.
Ο Χειμώνας ασχολήθηκε κατά κύριο λόγο με την τοπιογραφία. Στα έργα του ακολουθούσε το καλλιτεχνικό ρεύμα τουιμπρεσιονισμού που εκείνη την περίοδο επικρατούσε σχεδόν καθολικά στην Ευρώπη ενώ προσέδιδε ιδιαίτερη σημασία στην απόδοση του φωτός και της ατμόσφαιρας, στοιχείο που έγινε πιο έντονο μετά την οριστική του εγκατάσταση στην Ελλάδα, όταν τα έργα του αποκτούν πιο έντονες και φωτεινές αποχρώσεις.
Κατά τη διάρκεια της καλλιτεχνικής του πορείας ο Χειμώνας απέσπασε αρκετά βραβεία, τα κυριότερα από τα οποία είναι το πρώτο βραβείο της εταιρείας "Παρόρμησις προς Καλλιτεχνίαν" το 1903, το πρώτο βραβείο στην έκθεση της Ακαδημίας Καλών Τεχνών της Αγίας Πετρούπολης το 1903 και το χρυσό μετάλλιο στη Διεθνή Έκθεση του Μονάχου για το 1908. Ο Νικόλαος Χειμώνας γεννήθηκε στην Ευπατορία της Κριμαίας, Ρωσική Αυτοκρατορία το 1866. Ο πατέρας του, Πέτρος Χειμώνας, ήταν αξιωματικός του ελληνικού τάγματος της Μπαλακλάβας που συμμετείχε στον πόλεμο της Κριμαίας. 
Σπούδασε αρχικά στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Αγίας Πετρούπολης (1890-94) και ήταν μαθητής του ελληνικής καταγωγής Ρώσου ζωγράφου Αρχίπ Ιβάνοβιτς Κουίντζι. Αργότερα πραγματοποίησε εκπαιδευτικά ταξίδια στην Γερμανία, την Αυστρία και τη Γαλλία, ολοκληρώνοντας τις σπουδές του και αποκτώντας ευρύτερη παιδεία. Με την επιστροφή του στη Ρωσία, προσλήφθηκε το 1894 ή το 1896 ως καθηγητής στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Αγίας Πετρούπολης όπου αργότερα υπήρξε και διευθυντής.
[wikipedia]

Παρασκευή 10 Ιουνίου 2016

Πώς λειτουργεί η βιομηχανία των πλαστών

Οι εκβιασμοί, οι απειλές κατά της σωματικής ακεραιότητας ή και προσχεδιασμένα τροχαία δεν είναι καταστάσεις που συνδέει κάποιος εύκολα με τον κόσμο της ζωγραφικής.
Το φερόμενο ως έργο του Γαλάνη «Η κυρία στα λευκά», που αποσύρθηκε από τη δημοπρασία των Bonhams
Το φερόμενο ως έργο του Γαλάνη «Η κυρία στα λευκά», που αποσύρθηκε από τη δημοπρασία των Bonhams

Κι όμως! Ο λαμπερός κόσμος της τέχνης στην Ελλάδα έχει μια σκοτεινή, μαφιόζικη διάσταση, που θα ζήλευαν αρκετοί συγγραφείς αστυνομικής λογοτεχνίας.
Αναφερόμαστε στο περίφημο κύκλωμα διακίνησης πλαστών έργων τέχνης που γνώριζε και γνωρίζει μεγάλες δόξες στη χώρα. Τις συνέπειες της δράσης του έχουν υποστεί κατά καιρούς ζωγράφοι, γκαλερίστες, οίκοι δημοπρασιών, κληρονόμοι καλλιτεχνών, διευθυντές μουσείων, συλλέκτες και φιλότεχνοι. Πρόκειται για θρασύτατα κυκλώματα που δρούν μάλλον ανενόχλητα και τροφοδοτούν, διαρκώς, την αγορά με αντίγραφα έργων των κορυφαίων Ελλήνων ζωγράφων. Οι επιλογές τους έχουν μια εντυπωσιακή ευρύτητα. Ξεκινούν συνήθως από ζωγράφους του 19ου αιώνα και φτάνουν στους νεότερους. Στις προτιμήσεις τους περιλαμβάνονται πίνακες των Γύζη, Ιακωβίδη, Μαλέα, Βολανάκη, Παρθένη, Παπαλουκά, Θεόφιλου, Μπουζιάνη, Γκίκα και φυσικά έργα των πλέον πλαστογραφημένων Ελλήνων ζωγράφων: Σπύρου Βασιλείου, Γιάννη Τσαρούχη, Γιάννη Μόραλη, Αλέκου Φασιανού κ.ά.
Η ιστορία των πλαστών έργων τέχνης στην Ελλάδα ξεκινά, σύμφωνα με μαρτυρίες των ανθρώπων της τέχνης, την περίοδο της Κατοχής, όταν ακόμα και ταλαντούχοι ζωγράφοι έκαναν αντίγραφα έργων του 19ου αιώνα προκειμένου να επιβιώσουν. Η «βιομηχανία» του είδους άρχισε να εδραιώνεται μερικές δεκαετίας αργότερα, κυρίως τη δεκαετία του '80, όταν το ενδιαφέρον για την απόκτηση έργων τέχνης ζωήρεψε. Τότε ο αριθμός των φιλότεχνων άρχισε να αυξάνεται, καθώς η απόκτηση έργων τέχνης ήταν εχέγγυο κοινωνικής καταξίωσης.
Την αυξημένη ζήτηση έργων τέχνης εκμεταλλεύτηκαν οι πλαστογράφοι, οι οποίοι άρχισαν να τελειοποιούν τις μεθόδους τους και να δημιουργούν αντίγραφα όλο και πιο πιστά στα πρωτότυπα. Για να φτάσουμε στη σημερινή κατάσταση, με τους κληρονόμους των ζωγράφων και καμιά φορά τους ίδιους τους ζωγράφους να μην μπορούν να διακρίνουν αν το έργο που έχουν μπροστά τους είναι γνήσιο ή αντίγραφο.
Σύμφωνα με πληροφορίες, τα εργαστήρια των πλαστογράφων βρίσκονται σε όλη τη χώρα, κάποια στην Αθήνα, αλλά και στη βόρεια Ελλάδα, ενώ λέγεται ότι η βελτίωση της ποιότητας των αντιγράφων οφείλεται και στο γεγονός ότι οι πλαστογράφοι αξιοποίησαν τη δεξιότητα των ταλαντούχων αλλοδαπών ζωγράφων που κατέφθασαν στην Ελλάδα από τις χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ.
Οσοι έχουν πλησιάσει τα κυκλώματα πλαστογράφησης έργων τέχνης έχουν καταλάβει πολύ καλά τους κινδύνους που ελλοχεύουν σ' αυτά. Ενας κορυφαίος εκτιμητής έργων τέχνης, καθ' όλα αξιόπιστος, ο οποίος για ευνόητους λόγους θέλει να διατηρήσει την ανωνυμία του, μας λέει ότι υπήρξε στο παρελθόν θύμα στυγνού εκβιασμού.
«Με περίμενε κάποιος στις εφτά το πρωί έξω από το γραφείο μου, την ημέρα που θα έβλεπα κάποιο πλαστό, όπως αποδείχτηκε, έργο τέχνης. Και μου είπε: "Ή θα μου δώσεις τριάντα εκατομμύρια ή θα κλείσεις το στόμα σου. Κοίταξε τι θα πεις. Εχεις και παιδιά και... γίνονται και τροχαία"». Ορισμένοι άνθρωποι της τέχνης έχουν βρει για παρόμοιους λόγους τα αυτοκίνητα τους βανδαλισμένα και άλλοι έχουν απειληθεί ποικιλοτρόπως.
«Η κατάσταση θα ήταν διαφορετική αν υπήρχε κάποια πολύ ισχυρή κρατική αρχή, μια υπηρεσία κύρους, που θα μπορούσε να αποφαίνεται για τη γνησιότητα των έργων τέχνης», λέει η Δροσούλα Ελιοτ-Βασιλείου. Οι κληρονόμοι ορισμένων καλλιτεχνών, οι γκαλερί και τα μουσεία, που εκπροσωπούν τους καλλιτέχνες, μπορούν να πιστοποιήσουν, ύστερα από λεπτομερή έρευνα, τη γνησιότητα ενός έργου τέχνης. Δεν συμβαίνει όμως το ίδιο με την πλειονότητα των έργων που διακινούνται στην αγορά.
Ο ισχύων νόμος απαγορεύει στους ιστορικούς τέχνης της Εθνικής Πινακοθήκης να αποφαίνονται για τη γνησιότητα ενός έργου. Τους το επιτρέπουν μόνο για τις ανάγκες του Δημοσίου ή αν το διατάξει κάποια δημόσια αρχή. Ετσι, ελλείψει κάποιας αξιόπιστης αρχής πιστοποίησης, οι πλαστογράφοι δρουν ανεξέλεγκτα.
Ο διευθυντής του τμήματος συντήρησης έργων της Εθνικής Πινακοθήκης είναι υπέρ της δημιουργίας ενός θεσμικού οργάνου, το οποίο δεν θα πρέπει να έχει απαραιτήτως σχέση με την Εθνική Πινακοθήκη. «Δεν μπορούμε να κάνουμε τέτοιου είδους έρευνα σε ιδιώτες. Η Πινακοθήκη δεν έχει ούτε το χρόνο ούτε το προσωπικό. Και το κράτος δεν έχει τη δυνατότητα να πληρώνει υπερωρίες στους υπαλλήλους γι' αυτή την επιπλέον σοβαρή εργασία», προσθέτει. Στις προτάσεις, που έχουν συζητηθεί κατά καιρούς για την αντιμετώπιση του προβλήματος, είναι και η υιοθέτηση του γαλλικού μοντέλου με ορκωτούς εκτιμητές, διορισμένους από τον υπουργό Δικαιοσύνης και με επιτήρηση εισαγγελέα. *

Γιάννης Τσαρούχης
«Το έχει ζωγραφίσει καλύτερα από μένα αλλά δεν είναι δικό μου»
Ο Γιάννης Τσαρούχης ήταν ένας από τους καλλιτέχνες που είχε δει, όσο ζούσε, αρκετά αντίγραφα έργων του. Κάποτε κοιτάζοντας ένα από αυτά είπε με το γνωστό χιούμορ του: «Το έχει ζωγραφίσει καλύτερα από μένα, αλλά δεν είναι δικό μου». Ενδεικτικό της έκτασης του φαινομένου είναι ο εντοπισμός πλαστού έργου του Κωνσταντίνου Βολανάκη και μέσα στις συλλογές της Εθνικής Πινακοθήκης. Το ανακάλυψαν, σχεδόν τυχαία, πριν από μερικά χρόνια, οι υπεύθυνοι του τμήματος Συντήρησης του Ιδρύματος. «Ηταν ένα έργο που ήρθε για συντήρηση, το ξέραμε ως "Καλαφάτισμα". Απεικονίζει κάποιους εργάτες να βάφουν μια βάρκα», μας λέει ο διευθυντής Συντήρησης των έργων της Εθνικής Πινακοθήκης, Μιχάλης Δουλγερίδης. Και προσθέτει: «Διαπιστώσαμε ότι έμοιαζε με κάποιο θέμα του Βολανάκη. Στη λεπτομερή εξέταση αποκαλύφθηκε επίσης ότι η υπογραφή του ήταν μεταγενέστερη. Ανήκε στους πίνακες, που έφτασαν στην Πινακοθήκη μέσω της Συλλογής Κουτλίδη. Οταν το ανοίξαμε είδαμε έκπληκτοι ότι συνοδευόταν και από τη σημείωση "αντίγραφο Βολανάκη, το καλαφάτισμα βάρκας"».

Σπύρος Βασιλείου
Στην κορυφή της λίστας
Στην κορυφή της λίστας με τους πιο πλαστογραφημένους Ελληνες ζωγράφους βρίσκεται και ο Σπύρος Βασιλείου. Το πρώτο πλαστό έργο του το εντόπισε ο ίδιος όταν του το πήγαν για να πιστοποιήσει τη γνησιότητά του. Αργότερα άρχισαν να τον πλαστογραφούν συστηματικά. «Αντιγράφουν, συνήθως, τις "θάλασσες", "τα καραβάκια", "τις Αθήνες" ενώ επινοούν και καινούργια έργα, που αποτελούνται από ένα συνονθύλευμα όλων των παραπάνω θεμάτων. Σε ορισμένα καταλαβαίνεις από μακριά ότι είναι πλαστά, σε άλλα, όμως, χρειάζεται λεπτομερής εξέταση για να το διαπιστώσεις», λέει η κόρη του ζωγράφου Δροσούλα Ελιοτ-Βασιλείου. Η ίδια έχει δει δεκάδες πλαστά έργα του πατέρα της και ορισμένα να κρέμονται στους τοίχους κάποιων σπιτιών. «Είναι μερικοί που το ψάχνουν και θέλουν να έχουν γνήσια έργα και άλλοι που δεν ενδιαφέρονται αν το έργο που αγόρασαν σε τιμή ευκαιρίας, όπως λένε, είναι γνήσιο ή όχι», τονίζει. Και συμπληρώνει: «Υπάρχουν κυκλώματα που επινοούν ολόκληρες ιστορίες με πολύτιμες συλλογές έργων τέχνης, που άφησε κάποιος πεθαίνοντας σε ένα διαμέρισμα. Πηγαίνουν διάφορους αδαείς και τους ξεναγούν στη "συλλογή", λέγοντάς τους ότι πρόκειται για αυθεντικά έργα που μπορούν να αποκτήσουν σε πολύ καλή τιμή».

Αμφιλεγόμενα έργα σε μεγάλες δημοπρασίες
Τον Μάιο του 2009 αποσύρθηκαν από δημοπρασία του οίκου Bonhams στο Λονδίνο οι πίνακες «Η κυρία στα λευκά», που αποδιδόταν στον Δημήτρη Γαλάνη και η «Αποψη του λιμανιού της Μασσαλίας» με την υπογραφή του Παναγιώτη Τέτση. Η αμφισβήτηση της γνησιότητας του πρώτου έργου ενισχύθηκε από το γεγονός ότι ένας σχεδόν ίδιος πίνακας κρέμεται σε αίθουσα της μόνιμης συλλογής της Πινακοθήκης Tate Modern στο Λονδίνο. Είναι το έργο του Βρετανού καλλιτέχνη Μέρεντιθ Φράμπτον και έχει τίτλο «Marguerite Kelsey». Στη δεύτερη περίπτωση ο πίνακας αποσύρθηκε ύστερα από παρέμβαση του ίδιου του καλλιτέχνη, ο οποίος δήλωνε ότι δεν θα μπορούσε να ζωγραφίσει το λιμάνι της Μασσαλίας, αφού δεν το είχε επισκεφθεί ποτέ.
Η υπεύθυνη του οίκου Bonhams στην Ελλάδα Τερψιχόρη Αγγελοπούλου τόνισε σε επικοινωνία μας ότι το έργο «Η κυρία στα λευκά» με την υπογραφή του Δημήτρη Γαλάνη είχε αποσυρθεί για να εξεταστεί η αυθεντικότητά του. Στη συνέχεια πληροφορήθηκε ότι το ίδιο έργο πουλήθηκε τελικά από τον ιδιοκτήτη του.
«Εμείς είχαμε κάνει ό,τι έπρεπε να γίνει πριν το δημοπρατήσουμε. Το εξετάσαμε και είχαμε συμβουλευτεί ιστορικό τέχνης, που ειδικευόταν στον Γαλάνη, ο οποίος μας είχε επιβεβαιώσει τη γνησιότητά του. Μόλις ξεκίνησε η φασαρία με την αμφισβήτησή του, το αποσύραμε για να διερευνήσουμε την υπόθεση. Το έργο όμως δεν ανήκει σε μας», τονίζει.
Τα δικά μας ερωτήματα είναι μάλλον εύλογα: ο ιδιοκτήτης του έργου, που το μεταπώλησε τόσο γρήγορα, διερεύνησε τελικά την αυθεντικότητά του; Εκείνος που το αγόρασε, το αγόρασε ως έργο του Δ. Γαλάνη ή ως κάποιου άλλου, άγνωστου σε όλους ζωγράφου;
Η Τερψιχόρη Αγγελοπούλου επισημαίνει, τέλος, ότι σε κάθε δημοπρασία γίνονται οι απαραίτητοι έλεγχοι για τη γνησιότητα κάθε έργου. Αν όμως σε πέντε χρόνια από την πώληση ενός έργου αποδειχθεί η πλαστότητά του, ο οίκος δημοπρασιών είναι υποχρεωμένος από το νόμο να επιστρέψει τα χρήματα στον αγοραστή του. Τα πλαστά έργα που φτάνουν, πάντως, προς αξιολόγηση στους οίκους δημοπρασιών, είναι δεκάδες σύμφωνα με την ίδια. «Το 95% από αυτά καταλαβαίνεις σχεδόν αμέσως ότι είναι πλαστά και τα απορρίπτεις».
Αμφισβήτηση της γνησιότητας έργου τέχνης σε μεγάλη δημοπρασία συνδέεται και με το έργο του Κωνσταντίνου Παρθένη «Η Παναγία με το Χριστό», που αγόρασε το 2007 από τον οίκο Sothebys στο Λονδίνο ο εφοπλιστής Διαμαντής Διαμαντίδης. Η υπόθεση βρίσκεται στα δικαστήρια.
Γ.Καρουζακης [enet.gr]

Τετάρτη 1 Ιουνίου 2016

Εργα τέχνης: πώς καθορίζονται οι τιμές τους στην αγορά

Με ποια κριτήρια ορίζεται η τιμή ενός πίνακα ζωγραφικής σε μια δημοπρασία; Γιατί τα δύο τρίτα των πινάκων σ' όλη την αγορά τέχνης πωλούνται σε δημοπρασίες; Είναι τα μεγάλα έργα τέχνης προσοδοφόρες επενδύσεις; Είναι συστηματική η πτώση των τιμών στα έργα τέχνης κατά τη διάρκεια μιας δημοπρασίας - δηλαδή ισχύει «το φαινόμενο του δειλινού» (afternoon effect);
Ας επιχειρήσουμε να δώσουμε μια απάντηση σε αυτά τα τέσσερα ερωτήματα, με βάση τα δεδομένα όλων των δημοπρασιών του οίκου Sotheby's για την τέχνη της Λατινικής Αμερικής, οι οποίες πραγματοποιούνταν κάθε Νοέμβριο κατά την περίοδο 1995 με 2002.


Κατά κανόνα, οι τιμές έργων τέχνης φθάνουν στο υψηλότερο επίπεδο προς τα τέλη μιας περιόδου οικονομικής ανάπτυξης. Από τις αρχές του τρέχοντος έτους, ως εκ τούτου, τα στοιχεία που αντικατοπτρίζουν τις τάσεις στην αγορά τέχνης ίσως να σχηματίζουν μια μεικτή εικόνα, δεδομένων και των δύσκολων οικονομικών συνθηκών που επικρατούν λόγω της πιστωτικής κρίσης.

Είναι πολλοί εκείνοι που ισχυρίζονται πως είναι αδύνατη η ανάλυση της τιμής ενός πίνακα. Άλλοι ισχυρίζονται ότι δύο βασικοί συντελεστές είναι ο τρόπος εκτέλεσης του έργου και το μέγεθος ενός πίνακα. Κι όμως, η ιστορία της τιμής ενός πίνακα δεν σταματά εδώ. Από την έρευνα του καθηγητή Κάμπος, το ενδιαφέρον ενός επενδυτή έργων τέχνης επεκτείνεται στην ιστορία ή την προέλευση ενός πίνακα και τη φήμη του δημιουργού του. Μάλιστα, αυτό που προκύπτει από τη συγκεκριμένη έρευνα είναι πως η απόδοση της επένδυσης σ' έναν πίνακα ενισχύεται από την προσωπική εκτίμηση του αγοραστή για τον ζωγράφο.
Κατά κανόνα, το ένα τρίτο των πινάκων που διατίθενται σε δημοπρασίες δεν εξασφαλίζουν μια τιμή υψηλότερη σε σχέση με εκείνη που συμφωνείται από κοινού μεταξύ του πωλητή και του οίκου δημοπρασιών (reserve price). Έρευνες πάνω στην εκτίμηση της αξίας ενός πίνακα και πρωτίστως εάν θα έχει απήχηση στο αγοραστικό κοινό εστιάζουν σ' ένα φάσμα προβλεπόμενων τιμών. Στην πραγματικότητα, όμως, η πρόβλεψη για το εάν θα πουληθεί ένας πίνακας ή όχι είναι ένα πολύ δύσκολο εγχείρημα. Και η δυνατότητα των ειδικών να προεξοφλήσουν μια πώληση είναι αρκετά περιορισμένη, όπως υποδεικνύουν τα στοιχεία της περιόδου 1995-2002. 


Προς έκπληξη πολλών, τα έργα τέχνης που κατέκτησαν ευρεία αναγνώριση και εμπίπτουν στην κατηγορία των αριστουργημάτων δεν φαίνεται να ανταποκρίνονται στις αρχικές προσδοκίες και κατά συνέπεια δεν αποφέρουν εντυπωσιακές αποδόσεις. Πέραν της διαφωνίας οικονομολόγων και εμπόρων έργων τέχνης σχετικά με τη σχέση τιμής και μεγέθους ενός πίνακα, οι απόψεις διίστανται και σ' ό,τι αφορά την απόδοση μιας τοποθέτησης σε έναν αναγνωρισμένο πίνακα. Αξιοπερίεργο είναι ότι η ετήσια απόδοση των σημαντικών έργων στις δημοπρασίες του οίκου Sotheby's για την τέχνη της Λατινικής Αμερικής μειώθηκε την προαναφερόμενη περίοδο κατά 1,92% έναντι του 5,63% που καταγράφηκε για τους υπόλοιπους πίνακες. Η απόρριψη ενός αριστουργήματος ως μια επένδυση με υψηλές επιδόσεις εγείρει, φυσικά, πολλά ερωτήματα για το πώς εντάσσεται ένας πίνακας σε αυτήν την κατηγορία, ακόμη και εάν αναφέρεται σε κάποιο σημαντικό βιβλίο ιστορίας ή εάν «συμμετείχε» σε δημοπρασίες που διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στο εμπόριο τέχνης.

Μια ακλόνητη αλήθεια που επηρεάζει τη ροή μιας δημοπρασίας είναι το «φαινόμενο του δειλινού», ανεξαρτήτως της προέλευσης ενός πίνακα ή της φήμης του καλλιτέχνη ή εάν το έργο ανήκει στην κατηγορία των «αριστουργημάτων». Εχει παρατηρηθεί πως οι τιμές των έργων τέχνης κάθε κατηγορίας ακολουθούν πτωτική πορεία στην πορεία μιας δημοπρασίας.
Οπότε εάν ποτέ βρεθείτε στη θέση του πωλητού, καλύτερα να διασφαλίσετε την είσοδο του έργου σας στις πρώτες θέσεις της λίστας. Εάν ανήκετε στην ομάδα των υποψήφιων αγοραστών, απλά μη βιαστείτε να προλάβετε την έναρξη της δημοπρασίας.

Το «παρελθόν»
Παρά τις εκτενείς έρευνες που έχουν γίνει για την ανάλυση της αγοράς τέχνης, πολλά ερωτήματα παραμένουν αναπάντητα. Ένα από αυτά αφορά τους συντελεστές που προσδιορίζουν την αξία ενός έργου. Ο καθηγητής Κάμπος τονίζει πως η αξία ενός πίνακα δεν προσδιορίζεται μόνον από το μέγεθός του ή τον τρόπο εκτέλεσής του ή το θέμα του. Μεγάλο ρόλο παίζει το «παρελθόν» του πίνακα, δηλαδή η προέλευσή του, όπως και η φήμη του ζωγράφου.
Με βάση την έρευνα του Κάμπος ανατρέπεται, επίσης, η πεποίθηση πως ένα αριστούργημα είναι μια επένδυση με υψηλές αποδόσεις. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι αποδόσεις αυτές μπορεί να είναι αρνητικές. Πιο συμβατικά έργα τέχνης, όμως, ενδεχομένως να επιφέρουν μεγαλύτερο κέρδος σε βάθος χρόνου.
N. F. CAMPOS
Καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Μπρουνέλ
Συνεργάτης του CEPR Research. 
[Voxeu.org]