Σωτήρης Σπαθάρης - O ζωγράφος της "ρεκλάμας"...

	Ο  θρύλος για τον Καραγκιόζη  ξεκινάει από την ιστορία ενός Έλληνα από την Ύδρα, του Γ. Μαυρομάτη, για τον οποίο λέγεται ότι κατά τον 18ο αιώνα ήλθε με το θέατρο σκιών του για να εγκατασταθεί μόνιμα στην Πόλη. Προσαρμόζοντας το θέατρό του στα ήθη των Τούρκων, ονόμασε τον πρωταγωνιστή του Καραγκιόζ, που στα τούρκικα σημαίνει μαυρομάτης. Βοηθός του ήταν ο Γιάννης Μπράχαλης, ο πρώτος καλλιτέχνης του είδους που έφερε τον Καραγκιόζη στην Ελλάδα με τη μορφή περιοδεύοντος θεάτρου.  Όρ.κοs, Ακρυλικό σε καμβά. Μετά την απελευθέρωση, ο Καραγκιόζης εγκαθίσταται στην Ελλάδα και από τις αρχές του 1900 μπορούμε να μιλάμε για ελληνικό Καραγκιόζη. Κορυφαίος δημιουργός του ήταν ο Πατρινός  Δημήτριος Σαρδούνης, γνωστός με το ψευδώνυμο Μίμαρος. Το έργο του συνέχισαν οι τρεις βοηθοί και μαθητές του, Γιάννης Ρούλιας, Μέμος Χριστοδούλου και Θόδωρος Θεοδωρέλλος. «Μαθητής» αυτών υπήρξε ο Σωτήρης Σπαθάρης. Γεννήθηκε το 1892 στη Σαντορίνη και μεγάλωσε στο Μεταξουργείο, με έμφυτη την αγάπη για το θέατρο. Από το 1909 περιόδευε συστηματικά σε όλη την Ελλάδα παρουσιάζοντας ένα πλούσιο ρεπερτόριο έργων, από τα οποία τα περισσότερα ήταν δικά του, με θέματα παρμένα από τη σύγχρονη ζωή και την ιστορία του Έθνους. Για να διαφημίσει τις παραστάσεις του, ζωγράφιζε αφίσες και πανώ, τις περίφημες "ρεκλάμες", πρωτοτυπώντας σ’ ένα είδος λαϊκής ζωγραφικής, που μιμήθηκαν κι άλλοι. Επίσης, θεωρείται και ο δημιουργός της "αποθέωσης", του έμψυχου, δηλαδή θεατρικού επιλόγου των ηρωικών συνήθως έργων, που ερμηνευόταν με κατεβασμένο τον μπερντέ από τον καραγκιοζοπαίκτη και τους βοηθούς του. Το 1924 πρωτοστάτησε στην ίδρυση του Σωματείου Ελλήνων Καραγκιοζοπαικτών. Άλλωστε,  μέχρι το 1940 η τέχνη του Καραγκιόζη άκμαζε σε όλο τον ελληνικό χώρο. Η γερμανική κατοχή προκάλεσε κάποια κρίση, η οποία όμως ξεπεράστηκε. Γαριπίδου Β., Ακρυλικό σε καμβά. Από το 1950, ο Σωτήρης Σπαθάρης ξεκίνησε να γράφει τα Απομνημονεύματά του, που εξεδόθησαν για πρώτη φορά το 1960 με τίτλο «Απομνημονεύματα και η τέχνη του Καραγκιόζη».  Σ’ αυτό, πέρα από τις αναμνήσεις του ο Σπαθάρης δίνει πολύτιμες πληροφορίες σχετικά με την ιστορία της τέχνης του Καραγκιόζη, την κατασκευή της φιγούρας και της σκηνής, τους βασικούς χαρακτήρες και τους εμπνευστές τους. Ως επίλογο παραθέτει ανέκδοτα και καλαμπούρια των σύγχρονών του Καραγκιοζοπαικτών.  Η αυτοβιογραφία του Σωτήρη Σπαθάρη αναγνωρίστηκε σαν ένα "αληθινό μνημείο λόγου", όπως την αποκαλούσε ο Σικελιανός. Κι άλλοι άνθρωποι των τεχνών και των γραμμάτων  όπως ο Τσαρούχης, ο Πικιώνης, ο Κουν, ο Χατζηκυριάκος - Γκίκας ασχολήθηκαν με το Σπαθάρη, ο οποίος ανέδειξε τον Καραγκιόζης σε θέαμα με ευρύτατη αποδοχή.  Ο ξυπόλυτος, ρακένδυτος και φυγάς - όπως συχνά και  ο δημιουργός του - Καραγκιόζης, παραμένει γλεντοκόπος και αγέρωχος, με αστείρευτη λαϊκή σοφία και καυστικό χιούμορ. Σε πολλές περιπτώσεις κυνηγημένος από το κατεστημένο της εποχής, τα λέει έξω από τα δόντια σε καιρούς χαλεπούς για τους Έλληνες. Ο Σωτήρης Σπαθάρης πέθανε το Πάσχα του 1973 αφήνοντας στο γιο του Ευγένιο, το έργο της συνέχισης και ανάπτυξης αυτής της πολύτιμης κληρονομιάς. Πρόκειται για μια κληρονομιά που δεν πρέπει να χαθεί, καθώς οι ήρωές της  καθρεφτίζουν τη γνήσια ελληνική ψυχή. [Βικτωρία Κουτσουπιά, για το Ι.Μ.Ε.Τ. artem.gr]

Άρθρο: Ο Πάμπλο Πικάσο και η Ελλάδα

Δ. Βόλνας, Ακρυλικό σε κ. πλακέ, 25χ30εκ.

Η παρουσία του Πικάσο στην μοντέρνα τέχνη και η επιρροή του στην αφρόκρεμα της Ευρωπαϊκής και παγκόσμιας διανόησης είναι καταλυτική. Η πολύπλευρη και ουσιαστική σχέση του Πάμπλο Πικάσο με την Ελλάδα  αναδεικνύεται από την μοναδική ποικιλία  σχετικά με την θεματολογία, την αισθητική, αλλά και την τεχνοτροπία του έργου του. Ο σημαντικότερος εκπρόσωπος του Μοντερνισμού υπέγραψε και αφιέρωσε έργο με τίτλο "Γυναικείο κεφάλι" δωρίζοντάς το στην Αθήνα ως φόρο τιμής για τη σθεναρή αντίσταση των Ελλήνων ενάντια στα ναζιστικά στρατεύματα. Πρόσφατα το inews.gr  δημοσίευσε την ιστορία του πίνακα αυτού, που εκλάπη πριν λίγες εβδομάδες από την Εθνική Πινακοθήκη. 

[artem.gr]

Έλληνες Ζωγράφοι: Μιχάλης Λεκάκης (1907-1987)

Ένας μεγάλος Έλληνας της Αμερικής

	Γιος μεταναστών από τη Μάνη, ο Μιχάλης Λεκάκης, γεννήθηκε το 1907 στη Ν. Υόρκη. Είχε στενή συγγένεια με τον Γιάννη Ρίτσο, καθώς οι μητέρες τους ήταν αδελφές. Ο πατέρας του, πετυχημένος ανθοπώλης, δραστηριοποιούνταν στα ζητήματα της ομογένειας και συντέλεσε στην ίδρυση ορθόδοξων ενοριών. Ο Μιχάλης ήταν από τα πιο δραστήρια μέλη της πολυμελούς οικογένειάς του. Φοίτησε στο Greek American School, Bronx, New York (NY) και μπήκε από μικρός στον κόσμο της εκκλησίας, γεγονός που τον ώθησε  να μάθει Βυζαντινή μουσική στο σωματείο   "Ρωμανός ο Μελωδός" της Ν. Υόρκης. Έπαιρνε μαθήματα σχεδίου και άρχισε να ασχολείται συστηματικά με τη ζωγραφική και τη γλυπτική, ενώ παράλληλα εργαζόταν στην επιχείρηση του πατέρα του. Στο ανθοπωλείο αυτό, ήρθε το 1930 αναζητώντας εργασία ο νεαρός τότε  και φημισμένος αργότερα ζωγράφος Νάσος Δάφνης. Ο Λεκάκης ήταν αυτός που τον στήριξε και τον βοήθησε να αποκτήσει ατελιέ στα πρώτα  βήματα της ενασχόλησής του με την τέχνη.  Ο Λεκάκης ήταν προσωπικότητα με ευρεία ενδιαφέροντα. Παρακολούθησε μαθήματα ιστορίας, ιστορίας της τέχνης, λογοτεχνίας, φιλοσοφίας, μουσικής και ανθρωπολογίας στo Columbia University  και to Princeton. Ταξίδεψε στο Μεξικό, στην Ευρώπη και ασφαλώς στην Ελλάδα. Η εντρύφησή του στην αρχαία ελληνική φιλοσοφία, τη δραματουργία και τη βυζαντινή τέχνη φανερώνεται τόσο στο εικαστικό του έργο - ζωγραφική και γλυπτική - όσο στο ποιητικό του. Συνέθεσε μελωδίες για χορικά αρχαίων τραγωδιών, όπως τις Τραχίνιες του Σοφοκλή και η ποιητική του συλλογή – η μόνη που πρόλαβε να δημοσιεύσει- ήταν η ελληνική σύνθεση "Ερως ψυχή".  Στο ταξίδι του στην Ελλάδα το 1952 συνόδευσε την Eva Palmer-Sikelianou και ήταν κοντά της μέχρι τις τελευταίες της στιγμές. Αργότερα της αφιέρωσε ποιήματα σε αρχαιοελληνική γλώσσα.     Αυτοδίδακτος ο Μιχάλης Λεκάκης,  από νωρίς χάραξε μια προσωπική καλλιτεχνική πορεία, τόσο στην αφηρημένη γλυπτική, όπου δούλευε κυρίως το ξύλο, όσο και στη ζωγραφική, στην οποία αντλούσε θέματα από τη μυθολογία και την παράδοση. Δημιουργούσε έργα με συμβολικό χαρακτήρα και ήπια χρωματική κλίμακα.    Το 1941 οργάνωσε την πρώτη ατομική του έκθεση στην Artists Gallery of New York. Ακολούθησαν πολλές άλλες, μεταξύ των οποίων στο Whitney Museum of American Art of New York το 1973 και στην Εθνική Πινακοθήκη στην Αθήνα το 1980. Πολυάριθμες υπήρξαν και οι συμμετοχές του σε σημαντικές ομαδικές διοργανώσεις, μεταξύ των οποίων στο Whitney Museum, στο Solomon R. Guggenheim Museum, στο Mouseum of Modern Art και στο Metropolitan Museum of New York.    Είναι χαρακτηριστικό ότι σε πολλά από τα έργα του έδωσε ελληνικούς τίτλους, όπως "Ηφαιστος", "Σφίνξ", "Κίρκη", "Μεταμόρφωσις", "Ισομέτρης", "Εκτύπωσις", "Εξώστης", "Ηλιόπολις", "Κεραυνός", "Φύτρωμα", "Τροχεία", "Αστραπή", "Ρύθμισις", "Αποθέωσις", κ.α.    Πέθανε το 1987. Οι περισσότεροι πίνακές του, υπογεγραμμένοι με το ελληνικό όνομα "Λεκάκης", βρίσκονται σε μεγάλα μουσεία της Αμερικής και της Ευρώπης.  [Μαρία-Ωραιοζήλη Κουτσουπιά για το Ι.Μ.Ε.Τ.]	Ορ.Κος, Aκριλικό σε κ. πλακέ, 30Χ24εκ. Βησσαρίων Γ., Aκουαρέλα, 30Χ40εκ. Βουτσά Μ., Ακρυλικό σε κ. πλακέ, 20Χ30εκ. Βόλνας Δ. Λάδι σε μουσαμά 22X15εκ.

Έλληνες Ζωγράφοι: Μαρία Μυλωνά - Κυριακίδη (1942 - 2010)

Ζωγράφος - ψυχογράφος

	Η Μαρία Μυλωνά - Κυριακίδη γεννήθηκε στην Αθήνα. Στη σχέση της με τις Καλές Τέχνες  την ώθησε το οικογενειακό της περιβάλλον. Σπούδασε ζωγραφική στην σχολή Βακαλό (1962-1965), με καθηγητή τον Π. Τέτση.  Τα έργα της χαρακτηρίζονται από σουρεαλιστική διάθεση, με κυρίαρχο το προσωπικό στοιχείο. Η αφαίρεση και η λιτότητα  συνιστούν στοιχεία αναπόσπαστα της ζωγραφικής της.   Πορτρέτα με ακαθόριστα χαρακτηριστικά,  αναπαριστούν κυρίως τον εσωτερικό κόσμο των ανθρώπων της καθημερινής επιβίωσης. Η αισθητική της διάπλαση δέχτηκε επιδράσεις από πρωταγωνιστικές μορφές της μοντέρνας τέχνης, όπως είναι ο Picasso, ο Kandinsky και ο Max Ernst.  Πραγματοποίησε πολλές ατομικές εκθέσεις.  Έργα της βρίσκονται στην Εθνική Πινακοθήκη, στο Μουσείο Βορρέ, στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης και σε πολλές ιδιωτικές συλλογές στην Ελλάδα και το εξωτερικό.  Απεβίωσε το 2010. [Φ.Κουτσουπιάς, για το Ι.Μ.Ε.Τ. artem.gr] C. Nicolaou, ακρυλικό σε καμβά, 30Χ40εκ. Φ.Κάππας. Μικ. τεχνική σε καμβά, 20Χ30εκ.	Τ.Χρήστου, λάδι σε ξύλο, 40Χ50εκ. Δ.Βόλνας , ακρυλικό σε κ. πλακέ, 30Χ40εκ. Θ. Χρήστου , ακρυλικό σε κ. πλακέ, 25Χ35εκ. Κ.Λεωντής, ακρυλικό σε μουσαμά,  30Χ40εκ. Δ.Κόπης, ακρυλικό σε καμβά, 30Χ40εκ. Ορ.Κος, ακρυλικό σε κ. πλακέ, 24Χ30εκ. Κ.Λαμπρου, ακρυλικό σε καμβά 18Χ23εκ.

Άρθρο: Τέχνη και εργασία

Θ. Χρήστου ,
"Εργάτες της Θάλασσας",
Λάδι σε μουσαμά, 40Χ50εκ.

Κ Λάμπρου, "Ζευγολάτης",
Ακρυλικό σε Μουσαμά, 20x30εκ.

Σε μια εποχή που η Ελλάδα βιώνει μια πρωτόγνωρη οικονομική κρίση, οι παλαιοί και οι νέοι θησαυροί της ελληνικής τέχνης προμηνούν ότι θα υπάρξει και Αναγέννηση. Είναι άλλο πράγμα να εκφράζεις συναισθήματα μέσω της τέχνης και άλλο πράγμα να τα δίνεις απλώς διέξοδο. 
Η διαδικασία των τεχνών είναι επικεντρωμένη στη δημιουργία πραγμάτων.  Οι καλλιτέχνες δεν εκφράζουν απλώς αισθήματα, αλλά ιδέες περί αισθημάτων – δεν εκφράζουν απλώς ιδέες, αλλά αισθήματα περί ιδεών. 

Τάκης Σκούπερ,
"Kρεοπώλες,  Νάουσα 1965",
Λάδι σε μουσαμά, 50Χ70εκ.

Οι καλλιτέχνες δεν περνούν γενικά τον καιρό τους σε καταστάσεις συναισθηματικού αναβρασμού.  Οι καλλιτέχνες παράγουν αυθεντική δουλειά και στις καλύτερες στιγμές τους είναι ιδιαίτερα δημιουργικοί. Η καθημερινή όμως εργασία των τεχνών ενδέχεται να περιλαμβάνει ένα τεράστιο ποσοστό πρακτικής ρουτίνας.
Δείτε μια ομάδα χορού σε πρόβα ή έναν μουσικό που εξασκείται στο όργανό του. Η συγγραφή μυθιστορημάτων και η σύνθεση ποιημάτων είναι μια υπόθεση έμπνευσης, αλλά είναι άλλο τόσο και μια υπόθεση μαστορικής που απαιτεί φιλοπονία. 

Η δημιουργικότητα στις τέχνες απαιτεί δάμασμα των υλικών  και των ιδεών, και μεγάλη πειθαρχία για το ακόνισμα ακριβών μορφών έκφρασης. 
Ken Robinson, Άλλη λογική, εκδ. Εν πλω, Δεκέμβριος 2011
(Από το κεφάλαιο «Η δουλειά των τεχνών», σελ. 222)

ΣΥΛΛΕΚΤΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ Αrtem 2012

Έλληνες Ζωγράφοι: Βασίλης Φωτόπουλος (1934-2007)

	Ζωγράφος, σκηνοθέτης, καλλιτεχνικός διευθυντής και σκηνογράφος... «Πολυτάλαντος και αθόρυβος». Ο Βασίλης Φωτόπουλος γεννήθηκε το 1934 στην Καλαμάτα. Εκεί ξεκίνησε η μύησή του στη ζωγραφική. Παράλληλα ενδιαφέρθηκε για τη βυζαντινή τέχνη και αγιογραφία. Οι καλλιτεχνικές αυτές ενασχολήσεις της παιδικής και εφηβικής ηλικίας, στάθηκαν πηγές όχι μόνο έμπνευσης, αλλά και συναισθηματικής γαλήνης  για την περίοδο της ωριμότητας. Ο ίδιος εξομολογούνταν ότι στη διάρκεια του εμφυλίου, που έγινε αιτία να χάσει τον πατέρα του, «η ζωγραφική ήτανε το καταφύγιό του και το μοναστήρι του Βουλκάνου ο κρυψώνας του». Στη συνέχεια εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, όπου εργαζόταν σκληρά, προκειμένου να σπουδάσει.  Η πρώτη του επαφή με το θέατρο ήταν τα μεροκάματα που έκανε βάφοντας τα σκηνικά για τα επιθεωρησιακά θέατρα «Ακροπόλ» και «Μπουρνέλλη». Στην Εθνική Λυρική Σκηνή πρωτοεμφανίστηκε το 1958 ως σκηνογράφος και ενδυματολόγος στην όπερα του Giovanni Battiste Pergolesi “La serva padrona” (Υπηρέτρια κυρά) . Η δουλειά του ενθουσίασε. Προσλήφθηκε στη θέση αυτή, αλλά την εγκατέλειψε μετά από δύο χρόνια για να γνωρίσει τα καλλιτεχνικά ρεύματα της Ευρώπης. Το 1963 ανέθεσαν σ’ αυτόν και στον Jean Kalahan τα σκηνικά για την ταινία «America America».  Όμως, παρ’ όλο που τα 75 σκηνικά έγιναν από το Φωτόπουλο, το όνομά του δεν υπήρχε πουθενά. Το Όσκαρ με το οποίο βραβεύτηκε η ταινία για τη σκηνογραφία της πήγε στον Kalahan, αφού σύμφωνα με το σκηνοθέτη Καζάν «Κανείς δε θα πίστευε ότι αυτά τα σκηνικά είχαν γίνει από ένα Ελληνόπουλο...». Τελικά η διεθνής καταξίωση ήρθε από το Χόλυγουντ το 1964  με το Όσκαρ Καλλιτεχνικής Διεύθυνσης για το έργο «Ζορμπάς ο Έλληνας» του Μ. Κακογιάννη. Στη διάρκεια της δικτατορίας έμεινε και εργάστηκε στην Αμερική. Το 1966 συνεργάστηκε με τον Francis Ford Coppola στην ταινία You're a Big Boy Now. Με την επιστροφή του στην Ελλάδα το 1973 σκηνοθέτησε την ταινία «Ορέστης». Συνεργάστηκε με το Ζυλ Ντασσέν, τη Μελίνα Μερκούρη, το Νίκο Κούρκουλο και με άλλους καλλιτεχνικούς φορείς, θεατρικούς και μη, καταθέτοντας για πολλά χρόνια τη σφραγίδα του σε όλα τα μεγάλα ελληνικά θέατρα. Στη δουλειά του απέφευγε συμπαγείς κατασκευές και έντονα χρώματα, ενώ χρησιμοποιούσε ελαφρά υλικά, όπως χαρτί, πανί, ξύλο και πλαστικό.  Ποτέ δεν έχασε την επαφή του με τη ζωγραφική, καθώς συχνά αξιοποιούσε στα σκηνικά του ζωγραφικές λύσεις. Ωστόσο, από το 1980 και μετά, αφοσιώθηκε περισσότερο στο χρωστήρα, για χάρη του οποίου περιηγήθηκε σε αρκετά μοναστήρια. Το ζωγραφικό του έργο χαρακτηρίζεται ανθρωποκεντρικό. Αποτυπώνει ακραίες συναισθηματικές καταστάσεις θεατρικών ρόλων μέσα από τις μορφολογικές και χρωματικές επιλογές του.  Πέθανε στις 14 Ιανουαρίου το 2007. Ένα χρόνο μετά, το Μουσείο Μπενάκη οργάνωσε έκθεση των έργων του και προέβη σε έκδοση προς τιμήν του. [Βικτωρία Κουτσουπιά, για το Ι.Μ.Ε.Τ. artem.gr]	Δ. Βόλνας, Λάδι  σε καμβά, 20Χ30εκ. Γ. Τσοβανάκης,  Λάδι  σε καμβά,  50Χ70εκ.